Witkowo

Witkowo – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie gnieźnieńskim, położone na Równinie Wrzesińskiej. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Witkowo. Do 1927 miasto było siedzibą urzędu starostwa powiatu witkowskiego. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. konińskiego. Od 1999 roku Witkowo znajduje się w powiecie gnieźnieńskim, w północno-wschodniej części województwa wielkopolskiego. Witkowo to obecnie centrum administracyjne gminy miejsko-wiejskiej. Zajmuje 8,3 km² i zamieszkuje je ok. 8 tys. osób. W centrum miasta występuje zabudowa o charakterze zwartym.

Miasto i Gmina Witkowo leży na pojezierzu Gnieźnieńskim, we wschodniej części Niziny Wielkopolskiej. Od zachodu i północy graniczy z gminami Niechanowo i Trzemeszno, natomiast od wschodu i południa z gminami powiatu słupeckiego: Strzałkowo, Powidz oraz Orchowo i na niewielkim odcinku z gminą Września (powiat wrzesiński) W skład gminy wchodzi 26 sołectw i miasto Witkowo. Przez miasto przebiega główna trasa łącząca Gniezno ze Słupcą i dalej leżącym Koninem. Gmina ma bardzo dobre połączenia komunikacyjne we wszystkich kierunkach: Witkowo-Gniezno-Poznań lub Bydgoszcz-Witkowo-Września; Witkowo-Słupca-Konin.

Gospodarka

W gospodarce Gminy i Miasta Witkowa dominuje rolnictwo, usługi i drobna wytwórczość oraz turystyka i rekreacja. Niemniej w gminnych planach zagospodarowania są wyznaczone tereny aktywizacji gospodarczej, na których można zlokalizować przemysł o różnym stopniu uciążliwości. Na terenie miasta i gminy zarejestrowanych jest 700 podmiotów gospodarczych. Dominują jednostki handlowe oraz budowlane, ale stosunkowo liczne są również podmioty związane z obsługą nieruchomości oraz przetwórstwem. W gminie jest 900 indywidualnych gospodarstw rolnych. Średnia wielkość gospodarstwa wynosi 15 ha z tendencją wzrostową. W gminie znajduje się 12 147 ha użytków rolnych w klasach bonitacyjnych II-IV. W produkcji roślinnej dominują pszenica, rzepak, rzepak ozimy, buraki cukrowe, ziemniaki, zboża paszowe oraz kukurydza. Produkcja zwierzęca obejmuje chów bydła mlecznego i trzody chlewnej. Pomimo położenia pół i pozostałych użytków rolnych na glebach mało żyznych, a także niekorzystnych czynnikach obecnego tutaj klimatu (obszar gminy Witkowo i Powidz to obszary gdzie występuje najniższa w Polsce roczna suma opadów), dzięki wysokiemu poziomowi kultury rolnej rolników i umiejętnemu gospodarowaniu, udaje się zebrać dosyć duże plony. Gospodarka Witkowa jest ściśle związana z 33 Bazą Lotnictwa Transportowego w Powidzu (jednego z największych pracodawców w gminie). Lotnisko w Powidzu należy do największych tego typu obiektów w Europie.

Historia

1363 – pierwszy dokument pisany, gdzie wymieniono miejscowość Witkowo (miejsce pochodzenia plebana w Tulcach)

1403 – plebanem Witkowa był Strzeszek syn Wawrzyńca, późniejszy kanonik gnieźnieński i poznański oraz scholastyk łęczycki

1521/1523 – Liber beneficjorum Jana Łaskiego wymienia parafialną wieś Witkowo, identyfikowaną jako obecne miasto i stolicę gminy

1676 – nabycie praw miejskich (A. Warschauer) ogólnie w literaturze przyjęto 1684

1684 – przywilej królewski nadający mieszkańcom prawo do odbywania jarmarków

1718 – najstarszy inwentarz Witkowa

1782 – odnowienie przywileju miejskiego Witkowa

1793-1807 – przejęcie Ziemi Witkowskiej (uwzględnione w pruskiej indegaudzie) przez władze pruskie

1807-1812 – czas Księstwa Warszawskiego

1812 landratura powidzka, 1821 dekanat powidzki

1815 – ponownie pod panowaniem pruskim – Wielkie Księstwo Poznańskie

1817 – wielki pożar Witkowa

1817-1847 – odbudowa (miasto w rękach rodziny Wołłowiczów)

1863-1864 – zaplecze dla powstańców (magazyn broni)

1887 – wydzielenie powiatu witkowskiego (powierzchnia 58 896 ha, w tym 39 132 ha gruntów ornych, obejmujący Czerniejewo, Mielżyn, Powidz, Witkowo)

1896 – uruchomienie kolejki wąskotorowej

1918, 12 listopada – koniec administracji niemieckiej, Rewolucja Witkowska i przejęcie władzy przez Radę Robotniczo-Żołnierską.

1926 – likwidacja powiatu witkowskiego przez władze II Rzeczypospolitej

1939 – okupacja niemiecka, niemieccy naziści zmieniają nazwę miasta na Wittingen (1940-1945)

1945, 21 stycznia – wyzwolenie (administracyjnie w woj. poznańskim, pow. gnieźnieński, od 1975 woj. konińskie)

1990, 27 maja – pierwsze wybory samorządowe

1995, 1 stycznia – administracyjne wyłączenie terenu gminy Powidz (pow. 8015 ha, liczba ludności 2 100)

Na terenie gminy można odnaleźć liczne ślady przeszłości. We wsiach Chłądowo i Małachowo Złych Miejsc znajdują się grodziska wczesnośredniowieczne z czasów Mieszka I. Istnienie tych dwóch osad wiąże się z inną miejscowością- Wiekowo. Ulokowana jest ona na wzniesieniu na półwyspie Jeziora Niedziegięl. Kolejne osady odkrywano również na północ od Wiekowa, w okolicach wsi Ostrowite Prymasowskie. O ludzkiej bytności świadczą resztki naczyń, wazonów, czy chociażby figurka „Izys” z brązu (wykopana w Małachowie Złych Miejsc), poza tym monety polskie i żydowskie- znalezione w Witkowie. Historia tych obszarów sięga XII wieku. W tym czasie znana już była osada położona wśród rozległych lasów zwanych Puszczą Mąkowską. Po raz pierwszy nazwę Witkowo wspomniano w 1363 roku (od plebana w Tulcach o Marcinie z Witkowa). W XV wieku proboszcz Wincenty Kot (wykształcony w Akademii Krakowskiej), uzyskał godność arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski. Prawa miejskie Witkowo uzyskało w 1676 roku, a w 1684 roku uzyskało przywilej organizowania jarmarków. Ponowienie lokacji zatwierdził król Stanisław August Poniatowski, co nastąpiło w 1782 roku. Witkowo było punktem przecięcia się wielu ważnych szlaków handlowych. W 1887 roku powołano Powiat Witkowski, który istniał do 1927 roku. Powiat obejmował miasta Czerniejewo, Mielżyn, Powidz. Właścicielami Witkowa był wywodzący się ze Śląska, rycerski ród Korzboków, a następnie szlacheckie rodziny Spławskich, Przyjemskich, Kaczkowskich, Działyńskich, Sułkowskich Wołłowiczów. Witkowianie byli znani ze swojego patriotyzmu: dziedzic Witkowa Antoni Sułkowski, późniejszy wojewoda gnieźnieński, który po pierwszym rozbiorze Polski bronił przynależności miasta do Rzeczypospolitej. Nie można również zapominać o uczestnikach insurekcji kościuszkowskiej, wojen napoleońskich, powstań: styczniowego, listopadowego, wielkopolskiego. Witkowo odzyskało niepodległość 1918 roku. Przywrócono urzędowy język polski, polskie nazwy miejscowości, wprowadzono też własną powiatową walutę. Po wybuchu II wojny światowej część ludności wysiedlono do Generalnego Gubernatorstwa, wiele osób trafiło do niemieckich obozów koncentracyjnych albo wysłanych na roboty przymusowe do Niemiec. Hitlerowcy zniszczyli w mieście domy i zakłady Żydów (m.in. kirkut – cmentarz żydowski, synagogę). W oddziałach Armii Krajowej działał witkowianin Adam Borys – dowódca oddziału „Parsol”, organizator i wykonawca zamachu na Kutscherę. Jego imię nosi obecnie Gimnazjum przy ul. Poznańskiej. W 300. Dywizjonie Bombowym im. Ziemi Mazowieckiej walczył Józef Skowron, który uczestniczył w lotach bojowych nad miasta niemieckie i teren Francji. Spod okupacji hitlerowskiej Witkowo zostało wyzwolone 21 stycznia 1945 roku. W okresie powojennym Witkowo znalazło się w województwie poznańskim, w powiecie gnieźnieńskim. Po reformie administracyjnej od 1975 roku należało do województwa konińskiego. Obecnie Witkowo jest częścią województwa wielkopolskiego. W 1995 roku z terenu Gminy Witkowo wyłączono część miejscowości, tworząc gminę Powidz.

Zabytki:

– Bank Ludowy w Witkowie,

– Ul. Stary Rynek

– Kościół św. Mikołaja,

– Kolejka wąskotorowa (Stacja Witkowo),

– Ul. Dworcowa

– Kamienice znajdujące się przy ulicy Stary Rynek

– Sąd rejonowy (obecnie budynek pełni rolę domu poprawczego)

– Szpital (obecnie budynek pełni rolę szkoły)

– Pomnik Powstańców Wielkopolskich

Współczesne Witkowo dzieli się na miasto i osiedle. Podział ten obowiązuje od lat 50 tych kiedy Witkowo stało się zapleczem dla lotniska w Powidzu. Wybudowano wtedy jak i w latach póżniejszych bloki dla kadry które są powtarzalne, według takiego samego projektu dla wielu lokalizacji. Dzisiaj w blokach na osiedlu mieszkają głównie emeryci wojskowi i nieliczne rodziny pracujące jeszcze dla woja….

[Internety]