Warszawa – Powiśle – Kamienica 3 maja 2

Spółdzielnia Budowlano-Mieszkaniowa „Domy Spółdzielcze” powstała 4 maja 1923 roku. Spółdzielnia w 1929 rozpoczęła budowę domu przy al. 3 Maja 2 w Warszawie pod nazwą „Powiśle”, która zakończona została w 1931 roku. Projektantem domu był inż. arch. Wincenty Oczykowski, a kierownikiem budowy Jan Zacharzewski. Przedwojenny adres budynku to aleja 3 Maja 2/4/6. Jest to wielka, 6–8-kondygnacyjna kamienica ze 196 mieszkaniami w 11 klatkach. Ze względu na ogromną kubaturę, jak na przedwojenne warunki, była wtedy nazywana „Pekinem”.

Do spółdzielni tej należeli od jej powstania m.in.:

Tomasz Arciszewski, lider PPS–WRN, premier rządu RP na uchodźstwie

Jan Maurycy Borski, znany przedwojenny publicysta

Stanisław Dubois, działacz PPS, poseł na Sejm w II RP, publicysta (mieszkał tu w latach 1931–1940)

Eleonora Gałecka-Strug

Helena Hołówko

Aleksandra z Giedroyciów Korczewska

Jan Kwapiński, działacz PPS, poseł na Sejm w II RP, prezydent Łodzi, wicepremier rządu RP na uchodźstwie

Piotr Matejko i później jego syn Aleksander Matejko, profesor socjologii

Maciej Nowicki, architekt

Irena Pauszer, działaczka społeczna, długoletnia prezes SBM „Domy Spółdzielcze”

Kazimierz Pużak, działacz PPS, poseł na Sejm w II RP, sądzony w procesie szesnastu

Hanna Szapiro-Sawicka, działaczka komunistyczna, pierwsza przewodnicząca Związku Walki Młodych

Sylweriusz Treugutt

Michał Sapieha

Maria Wittek, pierwsza Polka mianowana generałem Wojska Polskiego, która mieszkała w tym domu w latach 1929–1975

Jadwiga Zan.

W domu Spółdzielni mieściło się archiwum PPS prowadzone przez Teresę Perlową oraz Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci.

 

W okresie do października 1943 w kamienicy tej mieszkał 10-letni Marek Hłasko ze swoją matką Marii.

 

W pierwszym dniu powstania warszawskiego – po załamaniu się ataku na przyczółek mostu Poniatowskiego – w budynku Spółdzielni zostali odcięci żołnierze AK 1138 i 1139 plutonu 3 kompanii zgrupowania „Konrad”. Zostali oni rozstrzelani przez Niemców pod arkadami wiaduktu 2 sierpnia 1944 roku. Zginęli wtedy m.in.: ppor. Stanisław Aksentowicz ps.Sawa, plutonowy pchor. Zdzisław Gadkowski „Prus I”, kpr. pchor. Eugeniusz Dąbrowski „Korda”, szef kompanii st. sierżant Stanisław Mrozowski „Dąb”, strz. Edward Krowicz „Długi”, strz. Jan Terlecki „Matros”, strz. Tadeusz Zawadzki „Szpindel”, strz. „Antoś”, strz. „Mirek”, strz. „Wukner”, strz. „Skalny”, strz. „Czarny”, bracia „Żbik I” i „Żbik II” oraz dwaj powstańcy o nieznanych nazwiskach ani pseudonimach.

Kamienica przetrwała II wojnę światową (mimo wysadzenia wiaduktu mostu Poniatowskiego), choć była częściowo wypalona.

Pod koniec lat 70. w mieszkaniu Elżbiety Regulskiej drukowano i składano niezależne wydawnictwa, m.in.: Robotnika, Głos i inne. W nocy 13 grudnia 1981 roku drzwi do tego mieszkania zostały wyłamane przez Milicję Obywatelską, która internowała właścicielkę wraz ze Stanisławem Kusińskim. W latach 1978–1981 u Elżbiety Regulskiej mieszkały m.in. Alina Cała, Barbara Felicka i Magdalena Zowczak.

W domu tym mieszkali również m.in.:

 

Jan Bohdan Gliński – lekarz, powstaniec warszawski

Wanda Kamińska – nestorka polskiego taternictwa

ppor. Franciszek Klas ps. Kłos[b], ojciec Tomasza Gobana-Klasa (w latach 1942–1944)

Julian Kulski – wiceprezydent Warszawy w latach 1935–1939, komisaryczny burmistrz Warszawy w latach 1939–1944 (w roku 1938)

Tomasz Lis z Hanną Smoktunowicz

Wincenty Oczykowski – architekt, projektant tej kamienicy

Janina Pudełek – profesor historii i teoretyk baletu

Zbigniew Religa (w latach 1962–2009)

Wacław Szurig (w pierwszej połowie lat 30. XX wieku).

Stan obecny

Spółdzielnia – za dbałość o dom – uzyskała dyplom uznania Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaciół Warszawy. Budynek jest znany z odtworzonych, zabytkowych wind (podobnie jak kamienica przy alei 3 Maja 5).

 

W 2009 roku dom uzyskał tytuł „Mister kwiatów 2009” w XXVI edycji konkursu „Warszawa w kwiatach” organizowanego przez Prezydent Warszawy Hannę Gronkiewicz-Waltz.

Obecnie w domu tym mieści się również kilkanaście zakładów usługowych.

 Dom został wpisany do rejestru zabytków pod numerem 10990, jednak w późniejszym okresie został z niego usunięty.

 

[https://pl.wikipedia.org/]