Warszawa – Praga Północ – Kamienica Środkowa 21

Już w roku 1860 na posesji o dzisiejszym numerze Stalowa 21 stanął niewielki drewniany domek, będący siedzibą zespołu geometrów projektujących siatkę ulic i wytyczających przy nich place. Całym zespołem kierował geometra Ludwik Sikorski, zaś na terenie należącym do zleceniodawcy – Ksawerego Konopackiego, wytyczono 100 posesji. Nowa Praga narodziła się właśnie w tym miejscu.
Dzisiejsza ulica Konopacka była linią graniczną pomiędzy Pragą a osadą Nowa Praga; można wiec powiedzieć, że domek wybudowano „na skraju” tego terenu.
Kilka lat później, być może bezpośrednio od Konopackiego posesję ową przy Stalowej 1/nr. hip 5 nabył Mikołaj Koptiew – sztabskapitan armii carskiej (sztabskapitan to stopień wojskowy pomiędzy porucznikiem a kapitanem). 
W roku 1881, właśnie dla sztabskapitana Koptiewa zatwierdzono projekt budowy dwupiętrowej kamienicy, o nieustalonym dziś wystroju. Wystrój ten usunięto zapewne podczas nadbudowy kamienicy, kiedy to dodano trzecie piętro; zapewne miało to miejsce na przełomie stuleci.
Kamienica, pierwotnie dwupiętrowa, otrzymała ścięty narożnik w którym umiejscowiono wejście do jednego z trzech lokali handlowych. Warto odnotować, że na lokale handlowe przeznaczono całą kondygnacje przyziemia.
Z pierwszych mieszkańców kamienicy udało mi się ustalić nazwisko lekarza Stanisława Porydzaja, wzmiankowanego w roku 1896. W tym samym czasie w kamienicy działała jednoklasowa szkoła dla chłopców, kierowana przez Jakóba Gólczewskiego. 
Pełniejsze dane dotyczą okresu po roku 1908. W tych latach w kamienicy mieszkała introligator Tekla Orlikowska, handlujący Leonard Szustakiewicz, urzędnik magistratu Stanisław Komorowski czy tokarz Karol Karbowski. 
Księgi wymieniają także śpiewaka Aleksandra Gruszeckiego, krawcową Bertę Oswald czy urzędnika Karola Rachwalda. 
Wśród mieszkańców było także kilku urzędników Drogi Żelaznej Nadwiślańskiej.
Jeśli chodzi o handel, dane nie są pełne: w roku 1909 wzmiankowano skład monopolowy, oraz piwiarnię Edwarda Neiberta.
W roku 1920 połączono ulice Nowo – Stalową i Stalową; tym samym nastąpiła zmiana numeracji policyjnej i hipotecznej. Dawny numer 1/nr. hip 5 stal się numerem 21/nr hip. 874; odtąd kamienica nie była pierwszą w ciągu ulicznym, a jedną z wielu. 
I nie należała juz wówczas do Koptiewa, który jak się okazuje sprzedał ją kilka lat po wybudowaniu. Właściciele kamienicy zmieniali się dość często; w taryfach wymieniani są Bajerowska, Wielborski, Aleksandra Wierzbowska, Władysław Pręczkowski, Helena Szulc oraz ostatni przedwojenni właściciele – żydowska rodzina Szafranów. 
W latach trzydziestych, wtedy gdy budynek należał do Motela Szafrana, a potem jego córki Estery, w kamienicy działał skład apteczny Izaaka Podgórskiego, handel win i wódek Daniela Butkiewicza oraz sklep spożywczy Wiktora Krawczuka. W ostatnich latach sklep Butkiewicza zmienił właściciela; spis z lat 1937 – 38 wymienia handel winno-kolonialny Józefa Wyszyńskiego. Warto odnotować, że w pierwszych latach XX wieku parterowy lokal sklepowy wystawiono w pierzei ulicy Konopackiej. Nosił adres identyczny z kamienicą, jednak która z wymienionych firm tam działała – ustalić nie sposób.
Inwentaryzacja Biura Odbudowy Stolicy z roku 1945 zarówno kamienicę frontową jak też parterowy sklep oceniła jako „rudery”, jednak nie wymieniła żadnych uszkodzeń. Do dziś widoczne jednak są liczne ślady po kulach – w okresie powojennym remontowano niedbale jedynie handlową kondygnację przyziemia. W narożniku kamienicy już po wojnie, w roku 1948, ulokowano sklep Praskiej Spółdzielni Produkcji Spożywczej, niebawem zresztą przymusowo włączonej w struktury WSS „Społem”. Nastąpiło to w ramach tzw. „Bitwy o Handel” – walki z prywatną przedsiębiorczością, spółdzielczością i drobnym handlem. Cudem jednak ocalała pamiątkowa tablica z roku 1948, upamiętniająca autentyczną, powojenną spółdzielczość, wkrótce zniszczoną przez ówczesnego ministra przemysłu i handlu Hilarego Minca

[Szymon Patoka/Praskie Zakamarki]