Neorenesansowa brama XIX-wiecznej kamienicy.Przy modernistycznym budynku Związku Polskich Artystów Plastyków
Mur arkadowy przed Domem Plastyka OW ZPAP na ulicy Mazowieckiej jest istotny co najmniej z dwóch powodów. Jest fragmentem ważnego zabytku Warszawy – dawnego Gmachu Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, zaprojektowanego przez cenionego architekta Henryka Marconiego w latach 50. XIX wieku. Trzy arkady prowadzące niegdyś na dziedziniec wraz z głównym gmachem nie zostały po zniszczeniach wojennych z 1944 r. odrestaurowane.
W 1966 r. podczas budowy w głębi działki modernistycznego budynku Związku Polskich Artystów Plastyków pozostawiono jego okaleczoną strukturę, która z jednej strony stanowi memento wojny, z drugiej jest świetnym, kontrastowym i ekspresyjnym pierwszym planem dla budynku ZPAP. To trochę zapomniana i niedoceniana obecnie realizacja modernistycznej architektury w Warszawie (architekci: Jerzy Kumelowski, Jerzy Nawrocki, Andrzej Zaborowski). Jej pierwotny, zdecydowanie lepszy efekt został lekko zatracony na skutek przebudowy elewacji w latach 80. Drugi powód to odkryty podczas opisanych prac konserwatorskich cement romański. Autor opracowania przedstawia historię powstania, stosowania, a później zaniku używania tego zapomnianego a bardzo interesującego materiału elewacyjnego. Europejski program badania cementu romańskiego ROCARE został praktycznie zakończony. Ale w całej Europie, a zatem także w Polsce, jest jeszcze zapewne wiele zabytków z nierozpoznanym użyciem cementu romańskiego. Także w Warszawie. Badania elewacji zabytków pod kątem oryginalnych powłok tynkarskich, materiału detalu trwają dopiero kilka lat. I na ogół obecność tego cementu ujawnia się dopiero w trakcie prac remontowych czy konserwatorskich. Niejednokrotnie uległ zniszczeniu podczas niewłaściwie zaplanowanych prac renowacyjnych. Należy mieć nadzieję, że ten artykuł przybliży Czytelnikom zjawisko cementu romańskiego oraz uwrażliwi badaczy i projektantów na konieczność przyjrzenia się strukturze zabytkowych fasad.
Karol Guttmejer – www.architektura.um.warszawa.pl Krajobraz warszawski czyli o murze arkadowym przed domem artysty plastyka na Mazowieckiej