Warszawa – Praga Północ – Środkowa – Pałacyk Konopackiego

Dom Ksawerego Konopackiego nazywany również Pałacem (pałacykiem) Ksawerego Konopackiego.

Budynek powstał w latach 60 XIX w., na zlecenie właściciela i założyciela Nowej Pragi Ksawerego Konopackiego. Autorem projektu budynku mógł być Aleksander Woyde. Ze względu na okazałą i dekoracyjną formę nazywano go też pałacykiem, choć wnętrza miały charakter normalnego domu mieszkalnego. Konopacki zamieszkiwał w części budynku z rodziną, pozostałe pomieszczenia prawdopodobnie wynajmował.Dom zbudowany na planie prostokąta, z dodanymi niewielkimi aneksami do elewacji tylnej oraz bocznej elewacji północnej. Ma jedenastoosiową fasadę zwróconą do ul. Środkowej. Pierwotny wystrój elewacji od strony ul. Środkowej i Strzeleckiej przetrwał w dużym stopniu do współczesnych czasów: zachowały się opaski okienne, profilowane gzymsy i dwa żeliwne balkony.Od 1881 właścicielem budynku był osiadły w Warszawie emerytowany generał rosyjski Agafon Wachwachow (Tornike Wachwachiszwili), a następnie spółka dwóch żydowskich przedsiębiorców Endelmana i Papiernego. W 1924 budynek został zakupiony przez miasto i działało w nim przedszkole, a następnie szkoła społeczna. Obecnie budynek jest pustostanem. W maju 2005 budynek wraz z otoczeniem został wpisany do rejestru zabytków.

Pomysły utworzenia muzeum

W 2006 grupa radnych dzielnicy Praga-Północ zgłaszała propozycję, aby w pałacyku Konopackiego utworzyć Muzeum Warszawskiej Pragi. Ostatecznie zdecydowano o lokalizacji tego muzeum na ul. Targowej.W kolejnych latach grupa radnych podejmowała starania, aby w pałacyku Konopackiego powstało Muzeum Żołnierzy Wyklętych. Pod inicjatywą tą zebrano 4 tys. podpisów.

[Wikipedia]

Tutaj przedstawiam inny artykuł:

Strzelecka 11/13 nr. hip 908 – 9.
Historia powstania willi(pałacyku) jest fascynująca. Jej projektant, Aleksander Jan Woyde, urodził się w Warszawie w 1834 r., architekturę w Szkole Sztuk Pięknych ukończył w roku 1857. Krótko potem podjął pracę w Radzie Ogólnej Budowniczej – organie doradczym przy Wydziale Przemysłu Handlu i Kunsztów Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji w Królestwie Polskim. Zadaniem Rady było opiniowanie projektów architektonicznych, nadawanie uprawnień budowlanych oraz tworzenie prawa. Przez Radę w różnych okresach przewinęli się tacy budowniczowie, jak Henryk Marconi, Antonio Corazzi, Aleksander Groffe, Wacław Rittschel – słowem najlepsi architekci tamtych czasów. To, że Woyde odnalazł się w tej pracy i sprostał wymaganiom dowodzi jego wysokich kwalifikacji u progu kariery architekta. Około 1865 r. właśnie Woyde wzniósł na zamówienie właściciela osady Nowa Praga Ksawerego Konopackiego skomponowaną w duchu włoskiego neorenesansu willę, dziś zwaną pałacykiem.
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na rozplanowanie tego budynku. Do pomieszczenia, gdzie Konopacki zapewne przyjmował interesantów, prowadzi wejście od frontu budynku, natomiast komunikację pozostałej części willi obsługują dwie klatki schodowe, umieszczone w krótkich, załamanych pod kątem prostym skrzydłach. Błędna jest hipoteza o podnajmowaniu przez Konopackiego lokali w willi – przeczy temu choćby układ pomieszczeń w jej wnętrzu. Zresztą człowiek o jego statusie majątkowym, chcąc czerpać zyski z czynszu, mógł zabudować Nową Pragę własnymi kamienicami.
Wygląd zewnętrzny willi w zakresie kompozycji elewacji zdradza pewne podobieństwo do kilku późniejszych realizacji Aleksandra Woydego – np. domu służby kościelnej przy cerkwi na Pradze (ul. Jagiellońska 40) czy kamienicy Karszo-Siedleckich (pl. Trzech Krzyży 3). Dzięki rycinie zamieszczonej w „Tygodniku Ilustrowanym” w roku 1867 wiemy, jak pierwotnie wyglądał pałacyk – unikatowy przekaz ikonograficzny Nowej Pragi z pierwszych lat jej istnienia.
Dwukondygnacyjna, wzniesiona na planie prostokąta willa od strony ul. Środkowej otrzymała jedenastoosiową fasadę o skromnym, lecz starannie zaprojektowanym wystroju. Okna wysokiego parteru ozdobione zostały opaskami, nad oknami pierwszego piętra pojawiły się dodatkowo trójkątne naczółki (do dziś nie zachowały się). Krótsza szczytowa elewacja od strony ul. Strzeleckiej, trójosiowa, flankowana lizenami, z ujętą w ryzalit partią środkową została ozdobiona dwiema konchowymi wnękami. Podobne rozwiązanie odnajdujemy w licznych budynkach synagog.
Ksawery Konopacki po ożenku z panną żydowskiego pochodzenia wyprowadził się z Pragi na wschodnie Mazowsze. Jako przedsiębiorca z pewnością odniósł wielki sukces finansowy – jego Nowa Praga szybko zyskała miejską zabudowę i rozwijała się lepiej niż np. sąsiednia Szmulowizna.
A jakie były dalsze losy willi(pałacyku)? W 1881 r. przeszła na własność gruzińskiego księcia gen. Agafona Wachwachowa, właściciela sąsiednich parceli oraz licznych dóbr poza Warszawą. Sam książę mieszkał w centrum miasta przy Nowogrodzkiej 39, jednak uznał zapewne, że inwestycja na Pradze przyniesie zyski. Kolejnym właścicielem willi była spółka żydowskich przedsiębiorców handlujących drewnem – firma „Endelman i Papierny”. Umieściła ona w sercu Nowej Pragi wielki skład drewna, który działał około ćwierć wieku. W 1924 r. willa wraz z całą posesją pomiędzy ulicami Środkową, Strzelecką, Kowelską i Kowieńską została wykupiona przez magistrat z przeznaczeniem na cele oświatowe. W późniejszym okresie w willi znalazło się przedszkole, a na wielkim placu po składach drewna na początku lat trzydziestych XX w. rozpoczęto budowę gmachu szkolnego, który został ukończony w latach 1934-1935. Modernistyczny budynek szkoły, po przeprowadzonym kilka lat temu remoncie, prezentuje się okazale, natomiast opuszczony pałacyk Konopackiego jest ruiną. W zdewastowanych wnętrzach walą się drewniane stropy i schody, solidne niegdyś mury trawi wilgoć i grzyb. Jeszcze istnieją schody z częściowo zachowaną balustradą, drewniane wewnętrzne okiennice i drzwi. 

[Szymon Patoka/Praskie Zakamarki]