Warszawa – Filtry – Wojskowy Instytut Geograficzny

WOJSKOWY INSTYTUT GEOGRAFICZNY

al. Jerozolimskie 97; Nowogrodzka 66

 

ARCHITEKT:

Antoni Dygat.

INWESTOR:

Fundusz Kwaterunku Wojskowego.

BUDOWA:

1933-34. Ukończony 19 VII 1937.
Modernistyczny gmach o kubaturze 51 506 m3, wzniesiony na pustej działce między Al. Jerozolimską i ul. Nowogrodzką, przylegający do kamienicy Stanisława Rostkowskiego (Al. Jerozolimskie 93, obecnie 99).

Pomieścił biura, bibliotekę i urządzenia poligraficzne Wojskowego Instytutu Geograficznego, którego kierownictwo mieściło się dotąd w gmachu dawnej szkoły przy Wilczej 64, zaś podległe jednostki rozsiane były po całej Warszawie.
Żelbetowa konstrukcja szkieletowa wypełniona cegłą, widoczną na elewacjach dziedzińców. Surowe elewacje zewnętrzne obłożone płytami piaskowca. Sporadycznie zastosowane brunatne płytki klinkierowe. Rzut prostokątny z dwoma dziedzińcami wewnętrznymi, na północnym dziedzińcu garaż, przylegający do ściany szczytowej sąsiedniej kamienicy (ukończony 30 VIII 1937, kubatura 889 m3).
Na przyziemiu wieży kartusze z Orłem Białym, otoczone herbami miast wojewódzkich (po 9 na elewacji północnej i wschodniej), nie zachowane.
Wzdłuż wschodniej elewacji gmachu planowano przeprowadzić uliczkę, łączącą Al. Jerozolimskie z ul. Nowogrodzką. Zamiaru tego nie zrealizowano, jednakże na niektórych planach miasta została ona zaznaczona jako ul. Geograficzna.
Hall gmachu skrywa jedno z najpiękniejszych w swym rodzaju dzieł malarstwa polskiego okresu międzywojennego – monumentalny fresk (ok. 100 m2) Bolesława Cybisa i Jana Zamoyskiego „Bolesław Chrobry bije pale graniczne nad Salą”. Wystrój hallu uzupełnia podrzeźbiany fresk Edwarda Manteuffla z mapą Polski (po wojnie dostosowany do nowych realiów – całkowicie zmieniony, choć utrzymany w identycznej stylistyce), jak również dodane po wojnie panoplia i kinkiety w kształcie pęków pochodni.
W czasie II wojny zajęty przez niemiecki Wojenny Urząd Kartograficzny i Mierniczy Warszawa (Kriegskarten- und Vermessungswesensamt Warschau), który kontynuował druk map dla potrzeb Wehrmachtu. Spalony podczas Powstania Warszawskiego.

PO WOJNIE:

Po wojnie zajęty ponownie przez WIG, w pierwszych latach mieścił również m. in. Centralną Bibliotekę Wojskową. W przejeździe bramnym od strony Al. Jerozolimskich dodano sgraffito z postacią Mikołaja Kopernika. Z przedwojennego wystroju, oprócz fresków w hallu, ocalała również brązowa supraporta z zegarem, umieszczona nad wejściem do sali konferencyjnej (E. Manteuffel?). Utrzymana w stylistyce art déco, zwieńczona sentencją „Mapa zwierciadło przyczyny i skutku”, przedstawia zarys kontynentów oraz sześć znaków zodiaku.

OBECNIE:

siedziba Szefostwa Zarządu Geografii Wojskowej Sztabu Generalnego WP i instytucji podległych. W 2002 na ścianie od strony Al. Jerozolimskich umieszczono tablicę pamiątkową pamięci pracowników WIG poległych w czasie II wojny św.

Opis opracowany przez: Szymona Kucharskiego

 [http://www.warszawa1939.pl/]

W czasie powstania warszawskiego o budynek toczyły się ciężkie walki po których zostały ślady widoczne na  ścianach dzisiaj widziane jako zagłębienia różnej wielkości zrobione przez kule a w przeważającej liczbie „zesztukowane” podczas po wojennej odbudowy.