Warszawa – Śródmieście Południowe – Zakład Aparatów Miedzianych

Historia obiektu: Dwie działki przy ul. Leopoldyny nabył w latach 1887-1893 Adolf Witt,przemysłowiec, który od wielu pokoleń związany był z odlewnictwem i złotnictwem. Ojciec Adolfa Witta założył jedną z pierwszych w Królestwie Polskim fabrykę metalową, zaś dziadek był złotnikiem samego Napoleona. Pierwszy zakład Adolf Witt założył przy ul. Elektoralnej w 1820 r. Po kilkudziesięciu latach wymagał on rozbudowy. Do tego celu przeznaczono działkę przy nowowytyczonej ulicy Leopoldyny, a starą fabrykę przeznaczono na magazyn. Budowa nowego zakładu rozpoczęła się na początku lat 90-tych i w 1893 r. produkcję można już było przenieść do gotowego budynku. W zakładzie produkowano armaturę łazienkową, kotły parowe, wanny, piece kąpielowe miedziane (do podgrzewania wody) oraz naczynia kuchenne. Wyrabiano również aparaty do destylacji, sterylizacji i kuchnie parowe. W 1914 r. zakład zatrudniał ok. 100 robotników i korzystał z jednego silnika elektrycznego. Zabudowę wytwórni tworzyło w sumie kilkanaście budynków – zarówno murowanych, jak i drewnianych. Na tyłach zakładu utworzono ogrody. W 1904 r. od ulicy wystawiono okazałą czynszową kamienicę zmieszkaniem właściciela (być może projektu A. Woyde). Z czasem większość zabudowań drewnianych przebudowano na obiekty murowane. Największa rozbudowa dotyczyła budynku głównego, którego zachodnie skrzydło przedłużono i dostawiono od frontu przybudówkę. Fabryka bez przerw działała do 1939 r. W czasie wojny zakład uległ częściowemu zniszczeniu (budynki na tyłach posesji). W 1945 r. fabryka została upaństwowiona i przeznaczona na funkcje usługowe.

Główny budynek jest piętrowy, podpiwniczony, na planie wydłużonego prostokąta. Nakryty dachem dwuspadowym. Murowany z cegły ceramicznej, nieotynkowany. Ze stropami typu Kleina. W szczycie od strony południowej wysoki komin z dekoracyjnym kostkowym gzymsem i architektonicznym zwieńczeniem w postaci arkadowych niszy. Elewacja wschodnia ośmioosiowa, z przejazdem bramnym w szóstej osi; elewacja zachodnia dziewięcioosiowa.

Detal architektoniczny charakterystyczny dla architektury przemysłowej końca XIX w.: cokół, kordonowy gzyms z ukośnie układanych cegieł, dekoracyjny gzyms koronujący z fryzem arkadkowym. Okna czterodzielne, ze ślemieniem, zamknięte łukiem odcinkowym. Nadproża zaakcentowane pasami muru. W dawnej fabryce zachowały się drewniane okna z okuciami, drzwi płycinowe oraz metalowe, ogniotrwałe schody z drewnianą tralkową balustradą, ażurowe żeliwne schody do piwnic. Na kominie metalowe litery– inicjały A.W. Od wschodu i zachodu do budynku głównego przylegają przybudówki. Od północnego wschodu piętrowe skrzydło.

 

[Michał Krasucki – Katalog warszawskiego dziedzictwa postindustrialnego, Fundacja Heridas 2009]