Warszawa – Mirów – Kamienica Żelazna 66

Wczesnomodernistyczna  kamienica przy Żelaznej 66 powstała w 1911 roku dla Chaima Gerkowicza, a zaprojektował ją Henryk Spigelman. Jest ona szczególnie ciekawa architektonicznie ze względu na charakterystyczny narożny wykusz, który jest niemal zawieszony nad chodnikiem. W czasie wojny budynek utracił ostatnią kondygnację, czego dowodzą ocalałe wsporniki balkonów wystające z muru ponad ostatnim piętrem. Obie elewacje zdobią wyjątkowe elementy metaloplastyczne – balustrady balkonowe i uchwyty na  flagi. Zachowany został oryginalny układ okien ze szprosami, co szczególnie widoczne jest na klatce schodowej od strony ulicy Krochmalnej.

Wykwaterowana w 2008 r. i nieremontowana od dekad, popada w coraz większą ruinę. Spośród trzech przedwojennych obiektów u zbiegu Krochmalnej i Żelaznej ten może się poszczycić najciekawszym zachowanym oryginalnym detalem przestrzeni wewnętrznych. Przejazd bramny zdobią oryginalne secesyjne płytki ceramiczne oraz sztukaterie; również podłoga wyłożona jest oryginalnymi kaflami. Podłogi głównej (jedynej dostępnej) klatki schodowej wyłożone są kafelkami typu “gorsecik”. Żelazne balustrady schodów niestety nie zachowały się. Część mieszkań posiada oryginalne drewniane, rzeźbione drzwi wejściowe z oryginalnymi ozdobnymi zwieńczeniami. W niektórych pomieszczeniach zachowały się oryginalne secesyjne piece kaflowe, których zdobienia doskonale współgrają ze stylem, w jakim zaprojektowano cały budynek.

Do dnia dzisiejszego przetrwały również sztukaterie na sufitach kilku pomieszczeń. Wystrój zewnętrzny i wewnętrzny kamienicy przy Żelaznej 66 stanowią spójną i wysmakowaną całość, co służy jako dodatkowy argument za objęciem obiektu ścisłą ochroną konserwatorską, na jaką pozwala wpis do rejestru zabytków nieruchomych.   

[Grzegorz Niemczyk]